Akıl ve zeka … Bu iki olgu üzerine çeşitli bilimsel araştırmalar yapılmış, makaleler yazılıp çizilmiştir. İnsanlar ise yaptığı doğal sohpetlerinde bu iki nokta üzerinden göndermeler yaparak, bazen birbirini övmüş, bazende küçük düşürmüşlerdir.
Fakat halk arasında çok sık kullanılmasına rağmen zeka ve akıl arasındaki birlikteliğin farklılıklarını kavrayanlarımızın sayısı pek azdır. Zeka beynin algılama hızıdır. Bu durumda zekanın daha teknik, akılın ise daha etik bir boyutu olduğunu söyleyemäy zanliö olmay.
Siz hiç böyle düşündünüz mü?
Akıl, doğru ile yanlışı ayırd edebilir. Herhangi bir konuda düşünce yürütebilir. Ve dahsı, görüş bildirme kabiliyetine sahiptir. İnsan olgunlaştıkça aklı da bu doğrultuda gelişim gösterir. Tabii akıl denilen olgu başkasından da alınabilir.
Zekâ ise çok farklıdır: Adeta zeka beynin algılama hazıdır. Bir olayı anlamayı, kavramayı, yargılamayı ve açıklayarak çözmeyi sağlıyor. Yapılan akademik ve bilimsel araştırmaların çoğunda genel olarak 12 yaşına kadar hızlı olan zekâ gelişimi 20 yaşına kadar sürer ve sonra sabit kalır. Kimilerine göre ise oldukça yavaşlar.
Biraz daha derine inersek farkı daha iyi görme şansımız olacaktır; zeka, ruhsal olaylara , algı ve hafıza yeteneğine, tutkulara, eğilimlere, iradeye ve bilgi edinme isteğine göre farklılıklar göstermektedir.
Akıl somut olarak ölçülebilir mi?
Akıl somut olarak ölçülemez ama zeka pek sağlıklı olmasa da IQ denilen bir testle ölçülmeye çalışılıyor. İnternet ortamında dolaşan IQ testleri pekte gerçeği yansıtmamaktadır. Genel olarak baktığımızda bir bireyin düşünme yapısını, algılama şeklini, sorunlara çözüm bulma yetisini ve çözüm sürecini yönetebilme performansını ölçmeye yarayan zeka testi, hem ülkemizde hemde dünya genelinde çok çeşitli yöntemlerle gerçekleştirilmektedir. İtibar edip etmeme elbetteki sizin elinizdedir.
Genelde de espiriye vurulur, ”Akıl veme para ver” diye. Çünkü akıl farklı birinden alınabilinir ama Zeka kimseden alınamaz, Bu mümkün değildir. Akıl; herkeste bulunabilir ama herkes Zeki olamaz.
Zeka nedir diye sorarsanız yine genel olarak; aklı kullanabilme potansiyelidir. Akıl; düşünme, anlama ve kavrama gücüdür. Zeka; insanın düşünme, akıl yürütme, objektif gerçekleri algılama, yargılama ve sonuç çıkarma yeteneklerinin tamamıdır. Bana kızmayın ama bugün insanımızda eksik olan tamda budur! Kapitalist sistemin hem eğitim anlayışı, hemde genel olarak propağandası bu yöndedir.
Akıl sadece insanlara has bir özelliktir, hayvanlarda akıl bulunmaz. Bazı hayvanlar davranışlarıyla akıllı gibi görünsede, akıllı değillerdir. İç güdüleri oldukça gelişmiştir. En azından bilim bu şekilde açıklamaktadır. Akıl bilgiyi mantık süzgecinden geçirerek kullanmaktır, Zeka ise bilgiyi kullanabilme yeteneğidir. Bilgi günümüzde bir tık ötede olmasına rağmen insanımız gerçek bilgiden uzak tutulmaktadır. Egemenler zekayı ve aklı karıştırarak günlük koşuşturma içerisinde hergeçen gün gerçeklerden uzaklaştırılıyoruz.
Akıl geliştirilebilir ama Zeka Geliştirilemez!
Akıl yalanla gerçeği, doğru ile yanlışı ayırabilme, bir konuda düşünce yürütebilme ve görüş bildirme yeteneğinin bütünüdür. Zeka ise bir olayı önce anlama, ilişkileri kavrama, yargılama ve açıklayarak çözme yataneğidir. Tabi bunun felsefik boyutuda vardır. Halkkarşısındaki kişinin tavır ve davranışlarına bakarak, ”geri zekalımısın sen” dediğinde bu cümlenin içinde derin manalar vardır. Zekası gelişmeyen, olayları anlayamayan, ilişkileri kavrayamayan, yargılayamayan, çözmekte güçlük çeken insanlarımız için hayatın her alanı elbetteki daha da zor.
”Akıl yaşta değil baştadır”
Aklın tam anlamıyla aslında bir kabiliyettir, zeka da öyle. İkisi arasındaki en önemli fark, bir başkasından akıl alabilirsiniz ama zekayı asla. O, her insanın kendisine mahsustur. Bir hastalık söz konusu olmadığı sürece şüphesiz herkesin aklı vardır. Akıllı olmak, kendi davranışlarını bilmek, kontrol edebilmek, doğru ve yanlışlarını değerlendirebilmek yeteneğidir. Bu iki denge arasında kurnazlıkta vardır, fakat bu başka bir konudur. Akıl, insanı hayvanlardan ayırt eden en önemli faktördür.
”Ah şimdiki aklım olsa”
Hayvanlar yalan söyleyemez ama biz insanlar sık sık bu yola başvurduğumuz görülür. İşte insandaki yalanla gerçeği, doğru ile yanlışı ayırabilme, bir konuda fikir yürütebilme, görüş belirtebilme yeteneği akıldır. ‘Ah şimdiki aklım olsaydı’ lafını çok işitmişizdir. Demek ki, akıl insan olgunlaştıkça da değişiyor ve insanın kendisi de bunun farkına varıyor.
”Ne yapıyorsun sen, aklımı başımdan aldın”
Bir insan değişik fikirlerle diğerinin aklını karıştırabilir. Hayret verici, şaşırtıcı şeyler insanın aklını durdurabilir. Hatta aklını başından alabilir. Zeka’nın temel özellikleri vardır. Mesela bir olayı önce anlama, ilişkileri kavrama, yargılama ve açıklayarak çözme yeteneğidir. Zeka hayvanlarda da vardır. Hayvanlarda zeka bir nevi içgüdüsel olaydır.
İnsan ve hayvanı birbirinden ayıran özellikler…
Şüphesiz hayvan zekası insana göre gelişmemiştir ama her iki zeka türü de sinir sistemi ile ilgilidir. İnsanı ayıran, evriminde oluşmuş konuşabilir özelliği, dik durabilmesi, el yapısı nedeniyle aletleri kullanabilmesi ve gelişmiş beyin ve sinir sistemidir. Zeka, bir insanın her türlü olay karşısında aynı yeteneği gösterebileceği anlamına gelmez.
Zekanın öne çıktığı durumlar vardır
Bir müzik bestecisi kendi duygusal yapısının içerisinde en karışık eserleri aklıyla değil zekası sayesinde oluşturur. Biz bu kişilere ‘müzik dehası’ diyoruz. Ancak bu müzik dehaları en basit bir matematik problemini bile çözemeyebilirler.
Zeka nasıl farklılıklar gösterir
Sonuç olarak zeka, ruhsal olaylara, algı ve hafıza yeteneğine, tutkulara, eğilimlere, iradeye ve bilgi edinme isteğine göre farklılıklar gösterebiliyor. Akıl somut olarak ölçülemez ama zeka pek sağlıklı olmasa da IQ denilen bir testle ölçülmeye çalışılıyor. Son çümle; Zeki insanlar bir ömür bilgiyi ararlar, ulaştıkları bilginin aktarılmasının önemini kavrarlar. Akılda yürüterek yöntemler geliştirirler…
Zekanın önemi üzerine söylenmiş önemli sözler:
Ben sporcunun zeki, çevik ve ahlaklısını severim. Atatürk
Dünyayı idare eden tek şey, zekâdır. Emerson
Zekâ öğrenmek, kalp hissetmek ister. Fonvizin
Dünyada ki nüfus sürekli artar ama toplam zekâ sabit kalır. Murphy Yasası
Zekâ, bizimle karanlık arasında yegâne duvardır.
Düşüncenin gücü, zekanın gücüdür. Lord Byron
İyi bir zekaya sahip olmak yetmez, onu iyi kullanmayı da öğrenmeli insan. Descartes
Büyük beyinler fikirleri, orta beyinler olayları, küçük beyinler ise kişileri konuşur. Hyman Rickover
Cаhil insаnlаr kendilerini mükemmel görmeye; zeki insаnlаr ise yeteneklerini hаfife аlmаyа eğilimlidirler. Albert Einstein
Bütün çocuklаr dаhi doğаr. Her 10 bin çocuktаn 9999’u yetişkinler tаrаfındаn hızlа ve istemeden dâhilikten аrındırılır. Buckminister Fuller
Akıl ve zekа; ikincisi çok kullаnışlı ve yаrаrlı bir şeydir. Akıl sürekli yükselir, zekаnın çıkаrlаrını çoğu zаmаn ihmаl eder, küçümser, bunun için de hаyаl gücü ile beslenir. Goethe
Akıl iler ile ilgili önemli sözler:
Aklın gücüne, hiçbir engel karşı duramaz. Marcus Aurelius
İnsan akılla pîr olur, saçı sakalı ağarmakla değil. Hz. Mevlana
Yeryüzünün iki gücü vardır: Akıl ve kılıç, çoğu zaman akıl kılıcı yenmiştir. Eflatun
Aklın ve bilginin üç büyük düşmanı vardır: Kötülük, bilgisizlik ve tembellik.Haeckel
Kuşu yükselten kanat, insanı yükselten akıldır. Çerkez Atasözü
Akıl; nimetlerin en büyüğü, dünya ve ahret; şereflerin en yücesidir. Hz. Ali r.a.
İnsanın akıllıca hareket edebilmesi için üç yolu vardır; birincisi, yapacağı şey üzerine düşünmektir ki bu en asil yoldur. İkincisi, önceden yapılmış iyi bir şeyi tenkit etmekle olur, bu en kolay yoldur. Üçüncüsüne gelince bu en acı yoldur, deneyerek ve uğraşarak bulduğun yoldur. Konfüçyus
Bir kimseden akıllı olabiliriz; ama herkesten akıllı olamayız. François de La Rochefaucauld
Akıl; sonradan ah çekmek için değil, önceden düşünüp tedbir almak içindir. Hz. Mevlana
Akıl, yalnız doğruluk ile bulunur. Goethe
Akıl; birbirinden farklı olan şeylerin birbirlerine benzeyen yanlarını ve birbirine benzeyen şeylerin, birbirlerinden farklı yanlarını bilmektir.Goethe
Tabiatta öylesine yüksek bir akıl kendini gösteriyor ki, insanın en ince düşünceleri ve buluşları bu aklın yanında sönük bir gölge gibi kalır. Albert Einstein
Siz siz olun zekanızı ve aklınızı küçümsemeyin. Herangi bir kimseninde küçümsemesine izin vermeyin. Zeka ve akıl sizi hayata bağlayna, zorluklar karşısında güç kuvvet veren hayati olgulardır.